Filipino Reviewer Lesson 1 Gen-ED - Teachers ng Pinas

 Filipino Reviewer  Lesson 1 Gen-ED - Teachers ng Pinas

KOMUNIKASYON – ang komunikasyon ay ang paghahatid at pagtanggap ng mensahe na kinasasangkutan ng pakikinig, pagsasalita, pagbasa at pagsulat.

MGA SALIK/SANGKAP NG KOMUNIKASYON 

1. Pinagmulan

2. Mensahe

a. pangnilalaman

b. relasyunal

3. Tsanel/Daluyan

a. sensori

b. institusyunal

4. Tumatanggap

5. Tugon

a. tuwiran

b. di tuwiran

c. naantala

6. Mga Potensiyal na Sagabal

a. Semantika

b. Pisikal

c. Pisyolohikal

d. Saykolohikal

URI NG KOMUNIKASYON AYON SA LAWAK: 

1. Intrapersonal

2. Interpersonal

3. Pampubliko

URI NG KOMUNIKASYON AYON SA PARAAN:

1. Berbal

2. Di – Berbal

MGA ANYO NG DI BERBAL

1. Oras

2. Espayo

3. Katawan

a. Pananamit at kaanyuan

b. Tindig at Kilos

c. Kumpas

4. Pandama

5. Simbolo

6. Kulay

7. Paralanguage

MGA KONSIDERASYON SA MABISANG KOMUNIKASYON:

1. Setting (Lugar)

2. Participants (Sino ang kausap?)

3. Ends ( Ano ang layunin?

4. Act Sequence (Takbo ng Usapan)

5. Keys ( Pormal o Impormal)

6. Instrumentalities ( Ano ang midyum ng usapan?)

7. Norms ( Ano ang paksa?)

8. Genre ( Nagsasalaysay ba? Nakikipagtalo? Naglalarawan?, Nagsasalaysay?)

PAKIKINIG  - ay isa sa makrong kasanayang pangkomunikasyon na kinasasangkutan ng sensoring pandinig at pag-iisip.

PROSESO NG PAKIKINIG :

1. Resepsyon

2. Rekognisyon

3. Interpretasyon

LEBEL NG PAKIKINIG:

1. Appreciative

2. Pakikinig na Diskriminatori

3. Mapanuring Pakikinig

4. Implayd na Pakikinig

5. Internal na Pakikinig

MGA ELEMENTONG NAKAKAIMPLUWENSIYA SA PAKIKINIG:

1. Oras

2. Tsanel/Daluyan

3. Edad

4. Kasarian

5. Kultura

6. Konsepto sa Sarili

URI NG TAGAPAKINIG:

1. Eager Beaver

2. Sleeper

3. Tiger

4. Bewildered

5. Frowner

6. Relaxed

7. Busy Bee

8. Two-Eared Listener

PAANO MAGIGING EPEKTIBONG TAGAPAKINIG

1. Pakinggan huwag lamang ang mga salita kundi maging ang mga kahulugan.

2. Tulungan ang kausap na linawin ang kanyang mensahe.

3. Ipagpaliban hanggat maaari ang iyong mga paghuhusga.

4. Kontrolin ang mga tugong emosyunal sa naririnig.

5. Pagtuunan ang mensahe.

6. Pagtuunan din ng pansin ang istraktura ng mensahe.

7. Patapusin ang kausap.

PAGSASALITA 

MGA PANGANGAILANGAN SA MABISANG PAGSASALITA

1. Kaalaman

a. Paksa

b. Kaalaman sa Bokabularyo

c. Gramatika

d. Kultura ng Wika

2. Kasanayan

a. Kasanayan sa Pag-iisip ng mensahe sa pinakamaikling panahon

b. Kasanayan sa Paggamit sa iba’t ibang kasangkapan sa pagsasalita

c. Kasanayan sa Pagagamit sa iba’t ibang genre

3. Tiwala sa Sarili

MGA KASANGKAPAN SA PAGSASALITA:

1. Tinig

2. Bigkas

3. Tindig

4. Kumpas

5. Kilos

PAGBASA – Pagkilala at pagkuha ng mga ideya at kaisipan sa mga sagisag na nakalimbag.

APAT NA PROSESO NG PAGBASA:

1. Persepsyon

2. Komprehensiyon

3. Reaksiyon

4. Asimilasyon

URI NG PAGBASA AYON SA LAYUNIN:

1. Skimming

2. Scanning

URI NG PAGBASA BATAY SA PARAAN:

1. Tahimik

2. Malakas

URI NG PAGBASA AYON SA BILIS:

1. Bilis

2. Tulin

LIMANG DIMENSIYON NG PAGBASA:

1. Pag-unawang Literal

2. Interpretasyon

3. Mapanuri

4. Aplikasyon

5. Pagpapahalaga

MGA KASANAYAN SA AKADEMIKONG PAGBASA

1. Pag-uuri ng mga ideya at detalye

2. Pagtukoy sa layuninng teksto

3. Pagtiyak sa damdamin, tono at pananaw ng teksto

4. Pagkilala sa Pagkakaiba ng opinion at katotohanan

5. Pagsusuri kung valid o hindi ang ideya o pananaw

6. Paghihinuha at paghula

7. Pagbuo ng lagom at kongklusyon

8. Pagbibigay interpretasyon sa mapa, tsart, grap at talahanayan

PAGSULAT 

APAT NA PROSESO

1. Prewriting

2. Drafting

3. Editing

4. Rewriting

MGA HAKBANG SA MASINING NA PAGSULAT NG ISANG PAHAYAG:

1. Ideya

2. Ang Layunin

3. Kaalaman sa Wika

4. Pangangalap ng Impormasyon

5. Pagtitimbang sa mga Impormasyong Nakalap

6. Paggawa ng Balangkas

7. Pagsulat ng  Burador

8. Pagripaso ng Burador

9. Pagsulat ng pinal na sipi

LAYUNIN NG PAGSULAT :

1. Impormatib

2. Mapanghikayat

3. Malikhain

KATANGIAN NG ISANG MAHUSAY NA SULATIN:

1. Kaisahan

2. Kohirens

3. Empasis

FILIPINO (Gramatika / Retorika)

Gramatika /Balarila – ay tumutukoy sa kaayusan ng salita sa isang pangungusap. 

Ponema –  ito ay maliliit na yunit ng tunog na may kahulugan.

Ponolohiya – ito ay pag-aaral sa maliliit na yunit ng tunog/ ponema na may kahulugan.

Dalawang Uri ng Ponema:

 Ponemang Segmental

 Ponemang Suprasegmental

 Ponemang Segmental – ang mga tunog ay tinutumbasan ng letra o titik upang ito 

ay mabasa at mabigkas.

Halimbawa:

 Ponemang Katinig

 Ponemang Patinig

 Diptonggo

 Klaster

 Ponemang Suprasegmental – ang mga tunog ay tinutumbasan ng simbolo upang ito’y mabasa at mabigkas.

Halimbawa:

 Diin 

 Tono , Intonasyon at Punto

 Hinto

 Morpema – ito ay tumutukoy sa mga makahulugang yunit ng isang salita.

 Morpolohiya – ito ay pag-aaral sa mga makahulugang yunit ng salita / morpema.

 Dalawang Uri ng Morpema:

 Salitang Pangnilalaman

 Salitang Pangkayarian

Halimbawa ng Salitang Pangnilalaman o Leksikal:

 Pangngalan

 Panghalip

 Pandiwa

 Pang-Uri

 Pang-abay

 Halimbawa ng Salitang Pangkayarian:

 Pang-angkop

 Pangatnig

 Pang-ukol

 Pananda

 PANGNGALAN – Sa tradisyunal na balarila at kahulugang semantikal, ang pangngalan ay tumutukoy sa mga salitang sumisimbolo sa ngalan ng tao, bagay, hayop, lugar, pangyayari, katangian at kalagayan.

 Tao – anak, mamamayan, sundalo

 Bagay – tubig, computer, buto

 Hayop – ibon, ahas, Zebra

 Lugar – kusina, ospital, EDSA

 Damdamin – pag-ibig, pagkatuwa, galit

 Katangian – kabaitan, katapatan, katamaran

 Kalagayan – kasaganaan, kahirapan, paghihirap

 Mga Uri ng Pangngalan Ayon sa Konsepto:

Kongkreto 

 Hal. Ina, Bentilador, Kaklase

Abstrakto

 Hal. Tuwa, pag-awit, kabayanihan

Mga Uri ng Pangngalan Ayon sa Kayarian:

 Payak

 Hal. Abo, tubig, ama, galit, dunong

 Maylapi

 Hal. Aklatan, lamayan, awayan, kaopisina, kabanalan, pinagsumikapan

 Tambalan

 Hal. Kapitbisig, hampaslupa, bahay-aliwan, balikbayan, silid-aklatan

 Inuulit 

 Hal. Bali-balita, Sali-salita, sabi-sabi, tau-tauhan

Mga  Uri ng Pangngalan Ayon sa Katangian:

 Pambalana

 Hal. Doktor, sabon, ospital, paligsahan

 Pantangi

 Hal. Dr. Reyes, Palmolive, Manila Medical Center, Bb. Pilipinas

Ayon sa Kasarian:

 Panlalaki

 Hal. Senador, kuya, tandang, hari, manong

 Pambabae

 Hal. Senadora, ate, inahin, reyna, manang

 Di – Tiyak

 Hal. Mambabatas, mananahi, manok, pinuno, kamag-anak

 Walang Kasarian

 Hal. Senado, tahian, gunting, itlog, korona

Ayon sa Kailanan:

 Isahan

 Hal. Ang bata, ng puno, sa balde, isang aklat, si Noel, ni Paolo, kay Joshua, isang digmaan

 Dalawahan

 Hal. Magkapatid, magbayaw, maglolo, dalawang tao, dalawang mesa, dalawang kilometro

 Maramihan

 Hal. Ang mga kongresista, ng mga dokumento, sa mga tagapagbalita, maraming artista, limang lalaki, magkakasama, magkakapatid.

PANGHALIP – ito ang mga panghahalili sa salitang pangngalan.

Tatlong Uri ng Panghalip:

 Panao

 Hal. Bago ang sapatos ko. 

 Iyan ang bahay nila. 

 Kukunin natin ang mga libro. 

 Nabaitan siya sa titser. 

 Pamatlig

 Hal. Iyan ang dala ko. 

 Iyon ang dala ko. 

 Ito ang dala ko. 

 May pulis sa kanto.

 May pulis dito. 

 May pulis doon.

 Pananong

 Hal. Sino ang nagbabasa?

 Kanino sinabi ang sagot?

 Ano ang gusto mo?

 Ano ang nangyari?

 Kailan aalis ang barko?

 Tagasaan ang banyaga?

 PANG- URI – Ang pang-uri ay salita o lipon ng mga salita na iniuugnay sa pangngalan at panghalip upang maipakita ang katangian na ikinatatangi nito. 

Kaanyuan ng Pang-Uri:

 Payak

 Hal. Buhay, dinamiko, banal, payat

 Maylapi

 Hal. Kabalt, kalahi, kamukha, marunong, mabulaklak, mabuhangin, mapagmataas

 Tambalan

 Hal. Agaw-buhay, kapus-palad, taos-pusong

 Inuulit

 Hal. Sunod-sunod, abot-abot, hinay-hinay

Kaantasan ng Pang-Uri:

 Magkatulad

 Hal. Kadugo, kapanahon, kababayan, kapangalan, kawika 

 Di – Magkatulad

 Hal. Di-kasintalino, di-kasinlakas, di-gaano, lalo nang mataas, higit na matapang

PANDIWA – Ito ay mga salitang nagpapahayag ng kilos, aksiyon o gawa, proseso o pangyayaring karaniwang sadya o di sadya, likas o di-likas at karanasan o damdamin.

Anyo ng Pandiwa

 Payak

Hal. 

 Lakad, upo, labas, takbo

 Maylapi

Hal. 

 Kumain, magluto, tinapos, magkantahan

Aspekto ng Pandiwa:

 Perperpektibo – kilos na nasimulan at natapos na. 

Hal. kumain

 Perpektibong Katatapos – katatapos palamang ang kilos.

Hal. Kakakain

 Imperpektibo – kilos na nasimulan ngunit hindi pa tapos. 

Hal. Kumakain

 Kontemplatibo – kilos na hindi pa nasimulan o mangyayari pa lamang. 

Hal. Kakain

Pokus ng Pandiwa:

 Tagaganap

 Layon

 Direksiyonal

 Ganapan

 Kagamitan

 Tagatanggap

 Sanhi

 Resiprokal

Tagaganap

 Halimbawa 

 Lumikas ang mga biktima ng lahar. 

 Namitas ng mangga sa kanilang puno si Rudy.

 Nagkikita kami araw-araw

Layon

 Halimbawa 

 Ginawa niya ang kanyang homework kagabi. 

 Kinakain ni Rona ang lansones.

 Binili ko ito/iyan.

 Ibigay mo ito sa kanya.

 Ilalagay ko iyan dito.

 Pag-aaralan mo ang paksang ito, 

Direksiyonal

 Halimbawa 

 Pasyalan mo si Ana sa opisina. 

 Pinuntahan namin iyon.

 Tinabihan niya ang bata.

 Bigyan mo siya nito. 

Ganapan

 Halimbawa

 Pinaglaban ko ang batya.

 Pinaglalaruan nila ang kuwarto ko. 

 Paglulutuan ko ito/iyon. 

Kagamitan 

 Halimbawa

 Ipinambili niya ng mga regalo ang unang suweldo niya.

 Ipinamunas ni Rod sa silya ang kanyang panyo.

 Ipansulat mo ito/iyan. 

Tagatanggap 

 Halimbawa 

 Ikinuha ko si Nene ng malamig na tubig.

 Ipagluto niya ng karekare ang mga panauhin. 

 Ipamili mo ako ng mga gulay sa Baguio.

 Ipaglaba mo nga ako. 

Sanhi 

 Halimbawa 

 Ikinalungkot namin ang pag-alis niya.

 Ikatutuwa ko ang pagbabago mo.

 Ikinalulugod ko iyon. 

Resiprokal 

 Halimbawa 

 Magsusulatan ang magkaibigang Fe at Alma na hindi nagkita sa loob ng dalawang taon. 

 Nagtulungan ang mayayamang negosyante at ang mga karaniwang manggagawa sa EDSA revolution. 

 Nagmamahalan sila.

 Baka magsipagbatuhan ang mga bata mamaya.

PANG – ABAY

 Ito ay nagbibigay buhay sa pandiwa, pang-uri o kapwa pang-abay.

Mga Pang-abay na naililipat ang posisyon

 pamanahon

 panlunan

 pamaraan

 benepaktibo

 kawsatibo

 pangkaukulan

 Pamanahon

Halimbawa 

 Nagsimula silang magtrabaho noong Lunes.

 Noong Lunes, nagsimula silang magtrabaho.

 Panlunan 

Halimbawa 

 Kumakain siya sa eskuwelahan. 

 Sa eskuwelahan siya kumakain.

 Dyanitor siya sa aming eskuwelahan.

 Sa aming eskuwelahan siya ay dyanitor.

 Pamaraan

 Halimbawa 

 Lumalakad  nang banayad ang bata. 

 Ang bata ay lumakad nang banayad.

 Benepaktibo

 Halimbawa 

 Ginawa niya ang trabaho para sa iyo. 

 Kawsatibo 

 Halimbawa 

 Pinili siya dahil sa kakayahan niya.

 Pangkaukulan 

 Halimbawa 

 Nagkuwento siya hinggil sa giyera.

 Nagbalita siya ukol sa pulitika.

PANG-ANGKOP – ito ang mga katagang ginagamit sa pagdurugtong ng modifier o panuring sa salitang tinuturingan.

 Dalawang Uri ng Pang-angkop :

 ng – ikinakabit ito sa mga salitang nagtatapos sa patinig. 

 Hal. 

 Batang makulit.

 Maikling kuwento

 Pusong mamon.

 na – ikinakabit ito sa mga salitang nagtatapos sa katinig maliban sa – n. 

 Hal.

 Singsing na bago. 

 Ilaw na maliwanag. 

 Mabait na bata. 

Kapag nagtatapos sa katinig na n ang unang salitang ikinakabit hindi na ginagamit ang na. sa halip dinagdagan na lamang ng g ang n. 

 Hal. 

 Dahong tuyo.

 Simbahang bago. 

 Panahong pabago-bago. 

PANGATNIG -  ito ay mga kataga o salitang gamit sa pag-uugnay ng isang salita sa kapwa salita, parirala sa kapwa parirala at sugnay sa kapwa sugnay.

Uri ng Pangatnig:

 Pandagdag

 Eksepsiyon

 Sanhi /Dahilan

 Bunga/Resulta

 Pagbibigay Layunin

 Pagbibigay Kondisyon

 Pagsalungat

 Pagbibigay –Kongklusyon

 Pagpapatotoo

 Pandagdag 

Hal.

 Aalis si Pedro at si Juan.

 Naglalaba si Maria at nagluluto si Ana. 

 Ako saka siya ang maglalaro ng chess.

 Pagbibigay-eksepsiyon

 Hal. 

 Ang pelikula ay maaaring panoorin ng lahat maliban sa mga batang may gulang na pito pababa.

 Lahat ng mag-aaral ay dadalo sa palatuntunan bukod kay Adela na naatasang maglinis ng silid-aralan. 

 Pagbibigay sanhi/dahilan

 hal. 

 Di-dapat kaawaan ang pulubing iyon dahil sa pagsapit ng gabi’y nakikitang nakasuot siya ng magarang damit at nakakotse. 

 Hindi nakaalis ang bapor sapagkat may malakas na bagyo. 

 Hindi niya maasikaso ang kanyang mga anak; kasi, ang dami niyang gawain. 

 Paglalahad ng bunga/resulta

 Hal. 

 Totoong dibdiban ang pag-aaral ni Lisa kaya hindi kataka-takang manguna siya sa mga magsisipagtapos sa kanilang kolehiyo. 

 Aral nang aral ang kapatid ko, tuloy, matataas ang mga marka niya sa kard. 

 Pagbibigay-layunin

 Hal. 

 Magtulungan tayo upang madaling matapos ang ating gawain. 

 Tapusin na natin ang lahat ng ating gawain; sa ganon/gayon makakauwi tayo nang maaga. 

 Pagbibigay-kondisyon

 Hal. 

 Ang isang nagpipildoras ay dapat sumangguni sa doktor kapag mayroon siyang nararamdamang pagbabago sa katawan. 

 Maaari kitang tulungan kung pagbibigyan mo ako sa aking kahilingan. 

 Kontrast/pagsalungat

 Hal. 

 Sasama ako sayo ngunit tulungan mo muna ako sa aking gawain. 

 Nais na niyang lisanin ang kanilang magulong tahanan ngunit hindi niya ito magawa dahil pinipigilan siya ng kanyang ina. 

 Sumasama siya sa Baguio sa halip na maiwan upang tumulong sa pagtitinda.

 Pagbibigay-kongklusyon

 Hal. 

 Napakamahal ng mga bilihin ngayon; samakatuwid, dapat bilhin na lamang ang talagang kailangan. 

 Ang sabi nila’y wala sa talaan ang iyong pangalan kung kaya inaalis ka nila sa iyong gawain. 

 Anupat ang taong walang pilak, parang ibong walang pakpak. 

 Pagpapatotoo

 Hal. 

 Sa totoo lang, hindi ko natapos ang lahat ng dapat kong gawin sa araw na ito. 

 Si Julio ay di-mapagkakatiwalaan; sa totoo, hindi  na niya binayaran ang utang niya sa akin. 

 PANG – UKOL – mga salitang ginagamit upang matukoy ang paksa o pinagbatayan ng impormasyon.

Uri ng Pang-Ukol

 Paksa

 Hal. 

 Tungkol sa wika ang kanilang tatalakayin sa klase.

 Ang talumpati ng Pangulo ay hinggil sa suliranin natin sa polusyon. 

 Ukol kay Mapangahas ang kuwento. 

 Pananaw

 Hal. 

 Batay kay Ama, isang dakilang tungkulin ang gumawa para sa kapakanan ng bayan. 

 Ayon kay Dance, ang wika ay dinamiko, buhay, at nagbabago. 

 Para kay Rizal, nasa kabataan ang pag-asa ng bayan. 

Mga Pagbabagong Morpoponemiko:

 Asimilasyon

 Parsyal

 Ganap

 Pagpapalit

 Paglilipat

 Pagkakaltas

 Pagdaragdag

 Pang-aangkop

 Asimilasyon – tumutukoy ito sa pagbabago ng anyo ng morpema dahil sa impluwensya ng mga katabing tunog. nagiging n ang ng kapag ang kasunod na titik ay nagsisimula sa d,l,r,s,t. samantalang nagiging m ang ng kapag ang kasunod na titik ay p at b. 

 Ang ng ay mananatiling ng kapag hindi d,l,r,s,t at p at b at mga patinig. 

 Halimbawa 

 sing+talino= sintalino

 Pang+bata= pambata

 Pang+palo= pampalo

 Pang+sukat= pansukat

 pang+anim= pang-anim

 Sing+kapal= singkapal

 Asimilasyong parsyal

 Hal.

 Pang+bansa= pambansa

 Pang+ligo= panligo

 Sing+pula= simpula

 Asimilasyong ganap

 Hal. 

 Mang+salamin= mansalamin= manalamin

 Mang+tahi= mantahi= manahi

 Pang+pukaw= pampukaw= pamukaw

 Pagpapalit

 Hal. 

 Ano+ano= anu-ano

 Sino+sino= sinu=sino

 Gusto+ng+gusto= gustong-gusto

 Talo+ng+talo= talung-talo

 Lalake=lalake/lalaki

 Babae=babaing-babae

 Madami=marami

 Lakadan=lakaran

 Tawidan=tawiran

 Madapat=marapat

 Paglilipat

 Hal. 

 Y+in+aya= yinaya= niyaya

 Y+in+akap= yinakap= niyakap

 L+in+uto= linuto= niluto

 L+in+inis= lininis= nilinis

 Pagkakaltas

 Hal.

 Magpa+tahi= magpatahi= patahi

 Ipa+tapon= ipatapon= patapon

 Bili+han= bilihan= bilhan

 Putol+in= putulin= putlin

 Pagdaragdag

 Hal.

 Paalala+han= paalalahan= paalalahanan

 Alala+han= alalahanan= alalahanin

 Totoo+han= totohan= totohanin

 Pag-aangkop

 Hal. 

 Hintay+ka= teka

 Tingnan+mo= tamo

 Hayaan+mo= hamo

 Tayo+na= tena

PANGUNGUSAP

 - salita o lipon ng mga salita na naghahayag ng isang buong diwa o kaisipan. 

Dalawang Bahagi o Komponent:

 Paksa

 Panaguri

Dawalang Uri ng Pangungusap Batay sa Pagtataglay ng Simuno at Panaguri

 Ganap – may simuno at panaguri

 Hal. 

 Nagbabasa ang mag-aaral.

 Di – Ganap – walang simuno at panaguri.

Di – Ganap

 Pangkalikasan – Umaaraw, umuulan, dumidilim

 Pasasalamat – Salamat po

 Patawag – Orlando!

 Pampook – Nasa Cavite.

 Eksistensiyal – May tao, may anak, may-asawa

 Pasukdol – kayganda mo

 Panahon – Pasukan na, mamaya na, bukas na

 Pagbati – Magandang gabi, magandang umaga

 Pakiusap – Pakiabot nga niyan.

 Pagpapaalam – Paalam na po.

 Pamuling pagtatanong – Ano?, Ilan?

 Pautos – Takbo!

 Sagot sa tanong – Oo at hindi

Dalawang Ayos ng Pangungusap:

 Karaniwan – nauuna ang panaguri kaysa simuno.

 Hal. 

 Bahagi ng ating kultura ang ating mga kaugalian.

 Di – Karaniwan – nauuna ang simuno kaysa panaguri. 

 Hal. 

 Ang ating mga kaugalian ay bahagi ng ating kultura.

Uri ng Pangungusap Ayon sa Gamit:

 Pasalaysay

 Patanong

 Padamdam

 Pautos

Uri ng Pangungusap Ayon sa Kayarian:

 Payak – 1S+1P

 Hal. 

 Si Ana ay kumakain.

 Tambalan – 1SM+1SM/2SM+2SM

 Hal. 

 Ipinakita ni Rizal ang kahalagahan ng edukasyon at ipinakilala niya sa kanila ang kahalagahan ng edukasyon.

 Hugnayan – 1SM+1SDM/1SM+2or3SDM 

 Hal. 

 Kung hindi kikilos ng maaga pamahalaan maraming walang muwang na mamamayan ang mamamatay.

 Langkapan – 2SM+1SDM/3SM+2or3SDM

 Hal. 

 Kung ang Agila ay kinikilalang hari ng mga ibon sa Pilipinas at ito’y sumasagisag sa pagmamahal ng Pilipinas sa kalayaan, ang pinakamataas naman sa lahat ng ibon ay Moa.

Mga Pangatnig na ginagamit sa SM at SDM Mga Pangatnig na ginagamit sa SM at SDM

 Sugnay na Makapag-iisa – at, kaya, samantalang, dapat, habang, sapagkat, ang

 Sugnay na Di-Makapag-iisa – na, dahil, hanggang, upang, kung, kapag, nang, alang-alang, ngunit

RETORIKA – ay tumutukoy sa malawak, wasto at mayamang kaalaman sa pagpapahayag. Ito ay nauukol sa kaakit-akit, kaiga-igaya at magandang pagsasalita at pagsusulat. 

Kadalasang Ginagamit Upang Maging Masining ang Pagpapahayag:

 Tayutay

 Idyoma

 Salawikain, Kasabihan , Kawikaan 

Uri ng Tayutay:

 Simile o Pagtutulad 

 Hal. 

 Parang sirang plaka ang bibig ni Linda.

 Metapora o Pagwawangis

 Hal. 

 Venus siya ng kagandahan.

 Personipikasyon o Pagbibigay – Katauhan

 Hal. 

 Lumuha ang langit sa tindi ng hapis.

 Pagmamalabis o Hyberbole

 Hal. 

 Bumaha ang luha.

 Metonomiya o Palit-Tawag

 Hal. 

 Ang haligi ng tahanan ang naghahanap buhay para sa pamilya.

 Senekdoke o Pagpapalit-Saklaw

 Hal. 

 Dalawampung bisig ang nagtutulong-tulong sa paglilipat ng bahay.

 Balintunay o Ironiya

 Hal. 

 Kay galing mong umawit, lahat ng makarinig sa boses mo’y nagtatakip ng taenga.

 Pagtawag o Apostrope

 Hal. 

 Pag-ibig masdan ang ginawa mo!

 Pagsasayusay o Tanong Retorikal

 Hal. 

 Pulitika! Ugat ka nga ba ng kurapsyon sa pamahalaan?

 Paghihimig o Onomatopeya

 Hal. 

 Teng! Teng! Tang! Orasyon na naman.

 Pagtanggi o Litotes

 Hal. 

 Hindi ako bulag para makita ang katotohanan.

 Pag-uulit o Aliterasyon

 Hal. 

 Sasagipin ang sisiw na sisinghap-singhap.

 Paglilipat –Wika o Epithets

 Hal. 

 Ang ulila’t kaawa-awang silid ay pinasok ni Norman.

 Pagsalungat  o Epigram 

 Hal. 

 Ang kawal namatay upang mabuhay.

 Pagdaramdam o Eksklameysyon

 Hal. 

 Hangad ko ang ikaw ay madamayan sa iyong pagdadalamhati dahil sa pagyao ng iyong mahal, ngunit naisin ko man ay di ko magawa pagkat ikaw ay nasa ibayong dagat!

 Pagtatambis o Antitesis

 Hal. 

 O ang babae pag minamahal, may kursunada’y aayaw-ayaw, huwag mong dalawin ay nayayamot, kung panay ang dalaw, dadabog-dabog.

 IDYOMA – nagpapahayag ng di tuwirang kahulugan ng bawat salita, sa halip ang kaispan o kahulugan ay nasa pagitan ng mga salitang gagamitin.

 

 Asal Hudas

 Binuksan ang Dibdib

 Di Mahapayang Gatang

 Hanap sa Tubig

 Gintong Asal

 Babaha ng dugo

 Kahig ng Kahig

 Isip – Lamok

 Ibayong dagat

 Ilista sa Tubig

 Itaga sa Bato

 Kahiramang Suklay

 Malikot ang Kamay

 Amoy Bawang

 Anghel ng Tahanan

 Nagmumurang Kamyas

 Bulaklak ng Dila

 Hinahabol ng Gunting

 Balitang kutsero

 Hawak sa Leeg 

 SALAWIKAIN – mga paalala, makinis na mga aral /pangaral sa mga kabataan. Malimit na ang mga matatanda noong unang panahon ang pinagbubuhatan ng mga payong ito na ibinabatay sa kanilang mga naging karanasan.

 Halimbawa:

 Kapag may isinuksok

May madudukot

 Ang isang kaibigan 

Mahigit pa sa ginto sa kaban

 Ang di lumingon sa pinanggalingan

Di makakarating sa Paroroonan

 KASABIHAN – mga paalala na may halong panunukso. Nagtataglay ng payak na kahulugan at kakitaan ng kilos, ugali at gawi ng tao.

 Halimbawa:

 Kuwalta Na

Naging Bato Pa

 Isang Kahig

Isang Tuka

 Kapag May Tiyaga

May Nilaga

 KAWIKAAAN – mga paalaala hinggil sa mabubuting kaasalan at kaugalian. 

 Hal. 

 Naghangad ng Kagitna

Isang Salop ang Nawala

 Ubos-Ubos Biyaya

Bukas Nakatunganga

 Nasa Diyos ang awa

Nasa tao ang gawa

KASAYSAYAN NG ALPABETONG FILIPINO: 

1. Alibata 

* Binubuo ng 17 Titik

* 14 ang katinig at 3 patiig 

2. Abakada ( 1940) 

* Binubuo ng 20 Titik

* 15 katinig at 5 patinig

3. Noong 1971 – Dinagdagan ng 11 titik ang Abakada . Naging 31 titik lahat . 

                C,  CH, F, J, Ñ, LL, Q, RR, V, X AT Z

4. Noong 1987- Tinanggal ang CH, LL at RR

    Sa Kasalukuyan, ang Alpabetong Filipino ay binuo ng 28 titik. 

TEORYA NG WIKA 

 Bow-wow – Ang wika ay nagmula sa tunog ng kalikasan.

 Pooh-pooh – Ang wika ay nagmula sa masisidhing damdamin.

 Yoheho – Ang wika ay nagmula sa pwersang pisikal.

 Tarara Boom Diay – Ang wika ay nagmula sa mga tunog ng ritwal. 

 Tata – Ang wika ay nagmula sa kumpas at galaw ng kamay.

 Dingdong – Ang wika ay nagmula sa tunog ng mga bagay-bagay.

MGA WIKA SA PILIPINAS

Tala ng mga Wika

 Mayroong 175 wika sa Pilipinas, 171 dito ay nanatiling gamit pa at 4 ay tuluyang lumipas na.Mga buhay na wika

Walong Pangunahing Wika

 Tagalog

 2. Cebuano

 3. Ilokano

 4. Hiligaynon

 5. Bikol

 6. Waray

 7. Kapampangan

 8. Pangasinense

Pambansang Wika Sa Pilipinas

 1937 – TAGALOG

 1959 – PILIPINO

 1987 – 2013  FILIPINO

Antas ng Wika

1. Pormal 

a. Pambansa

b. Pampanitikan

2. Impormal

a. Lalawiganin

b. Kolokyal

c. Balbal

Barayti ng Wika

1. Dayalekto

2. Sosyolek

3. Jargon

4. Idyolek

     Tungkulin ng Wika 

 1. Interaksyonal - Nakapagpapatatag ng relasyong sosyal. 

 2. Instrumental – Tumutugon sa mga pangangailangan.

 3. Regulatori – Kumokontrol at gumagabay sa kilos /asal ng iba.

 4. Personal – Nakapagpapahayag ng sariling damdamin at opinyon.

 5. Imahinatibo – Nakapagpapahayg ng imahinasyon sa malikhaing paraan. 

 6. Heuristic – Naghahanap ng impormasyon/datos.

 7. Impormatib – Nagbibigay ng impormasyon /datos. 

TAMA AT ANGKOP NA GAMIT NG SALITA:

 Mabango/ Masamyo

 Kagyat/ Bigla

 Kamag-anak / Kaanak

 Magbangon / Bumangon

 Mabaho /Masangsang

 Mithi/ Nais

 Sampal / Tampal

 Higop / Inom

 Tingin / Titig / Tanaw / Sulyap

 Sunong / Kilik / Pasan/ Dala /Bitbit

 Halakhak / Hagikhik / Hagakhak/ Ngiti 

 Sipa / Tadyak / Tapakan / 

 Sigaw / Bulyaw

 Operahin / Operahan

 Pahirin / Pahiran

 Walisin / Walisan

 Haluin / Haluan

 Bilhin/ Bilhan

TALAHULUGAN 

Salita Kahulugan

1. Adhikain Layunin

2. Tarok Batid

3. Pinaglamayan Pinapuyatan

4. Ngiting – Aso Pakutya

5. Natunghayan Nakita

6. Samut – samot Magulo

7. Nakaririmarim Nakakatakot

8. Panukala Mungkahi

9. Bagamundo Lakwatsero

10. Tagbising Tag – ulan

11. Kahulilip Kapantay

12. Pagkahirati Pagkabalisa

13. Kasapakat Kaakibat

14. Kombenyo Kasunduan

15. Pag-aayuno Pagpipigil

16. Alinsuag Salungat

17. Pagwawaksi Pagtitiis

18. Batumbuhay Matapang

19. Palalo Mayabang

20. Dahop Kapos

21. Alipustahin Apihin

22. Himukin Hikayatin

23. Banayad Mahinahon

24. Nanalot Naminsala

25. Nabuwal Namatay

26. Payaso Nagpapasaya

27. Sanlibutan Katauhan

28. Kinakandili Inaaruga

29. Masigasig Matiyaga

30. Pag-iimbot Pag-aalinlangan

PANITIKANG FILIPINO ( LITERATURE)

 Panitikan – ito ay repleksiyon ng pamumuhay ng mga tao sa kanyang ginagalawang lipunan. Pinakikilos ng panitikan ang ating isip at binibigyang pintig nito ang ating puso .

Dalawang Anyo ng Panitikan:

 Patula 

 Tuluyan

Halimbawa ng akdang Patula:

 Tula 

1. Pasalaysay

 Epiko 

 Awit at kurido 

2. Liriko

 Kantahan 

 Soneto 

 Elehiya 

 Oda 

3. Tulang padula

Halimbawa ng akdang Tuluyan:

 

 Alamat

 Mito

 Anekdota

 Sanaysay

 Talambuhay

 Pabula

 Parabula

 Dula

 Maikling Kwento

 Nobela

 Talumpati

 Balita

 

Uri ng Nobela:

 Pangyayari

 Tauhan

 Romansa

 Pagbabago

 Kasaysayan

Uri ng Maikling Kwento:

 Katutubong Kulay

 Madulang Pangyayari

 Pakikipagsapalaran

 Kababalaghan

 Tauhan

 Sikolohiko

 Katatakutan

 Katatawanan

Uri ng Dula:

 Komedya

 Trahedya

 Melodrama

 Parsa

 Saynete

Uri ng Sanaysay:

 Pormal

 Impormal

Uri ng Talambuhay:

 Pansarili

 Paiba

Uri ng Talumpati

 Biglaan

 Maluwag

 Handa at Isinaulo

KASAYSAYAN NG PANITIKANG FILIPINO:

 MATANDANG PANITIKAN

Mga Unang Anyo ng Tula

Awiting -Bayan

 Oyayi – awit sa panghele o pagpapatulog ng bata.

 Sambotani – awit sa pagwawagi o pagtatagumpay sa digma.

 Diona – awit sa panliligaw at pagpapakasal.

 Soliranin – awit sa pagpapagaod o pagsasagwan.

 Talindaw – awit sa pamamangka.

 Kumintang – awit sa pakikipagdigma.

 Balitaw at kundiman – mga awit sa pag-ibig.

 Umbay – awit sa paglilibing.

 Dalit – awit ng papuri sa Diyos. 

 Dung-aw – awit na nagpapahayag ng kalungkutan at pagdurusa.

 Hiliraw at pamatbat – mga awit sa pag-iinum.

 Indolin at kutang-kutang – mga awiting panlansangan.

 Maluway – awit sa sama-samang paggawa.

 Karunungang Bayan

 bugtong

 palaisipan

 salawikain

 sawikain

Iba Pang Anyo ng Unang Tula:

 Mga Tugmaang-Pambata

 Bulong

 Epiko

Mga Tauhan ng Panitikan sa Panahon ng Matandang Panitikan:

 Kapre

 Tikbalang

 Aswang

 Nuno sa Punso

 Manananggal

 Engkantada

 Mangkukulam

 Tiyanak

 Pugot

 Ikugan

 Sagang

 Buringkantada

 Layog

 Nimpa

 Lampong

Mga Unang Anyo ng Dula:

 Wayang Orang at Wayang Purwa

 Embayoka

Mga Akdang Panrelihiyon: PANAHON NG KASTILA 

 Ang Doctrina Cristiana

 Nuestra Señora del Rosario

 Ang Pasyon

 Ang Barlaan at Josaphat

 Ang Urbana at Felisa

Mga Kantahing Bayan:

 Leron-Leron Sinta

 Dandansoy

Mga Anyo ng Dula:

 Karagatan

 Duplo

 Juego de Prenda

 Karilyo

 Tibag

 Sinakulo

 Panunuluyan

 Salubong

 Panubong

 Alay o Flores de Mayo

 Pangangaluluwa

 Moro-moro

 Zarsuela 

PANAHON NG PROPAGANDA 

 Mga Propagandista: 

 Jose P. Rizal

 Sa Aking Mga Kababata

 Noli Me Tangere

 El Felibusterismo

 Mi Ultimo Adios

 A La Juventud Filipino

 Sobre La Indolencia delos Filipinos

 Filipinas Dentro De Cine Años

 Ang Karangalan nina Luna at Hidalgo

 Ang Pag-ibig sa Tinubuang Lupa

 Liham sa mga Kaanak at Kaibigan

 Pangitain ni Padre Rodriguez at Por Telefono

 Marcelo H. del Pilar

 Pag-ibig sa Tinubuang Lupa

 Caiingat Cayo

 Dasalan at Tocsohan

 Sagot ng Espanya sa Hibik ng Pilipinas

 Graciano Lopez Jaena

 Fray Botod

 El Bandolerismo en Pilipinas

 Sa Mga Pilipino 

 Mariano Ponce

 Ang alamat ng Bulakan

 Pagpugot kay Longino

 Sobre Filipinas

 Antonio Luna

a. Noche Buena

b. La Tertulia

c. La Maestra de Mi Pueblo

d. Todo Por El Estomago

e. Impresiones

 Jose Ma. Panganiban

 A Nuestro Obispo

 Noche De mambulao

 Sa Aking Buhay

 La Universidad de Manila

 Pedro Serrano Laktaw

 Diccionario Hispano-Tagalo

 Estudios Gramaticales

 Sobre La Lengua Tagala

 Isabelo Delos Reyes

 El Folklore Filipino

 Las Islas Bisayas en la Epoca dela Conquista

 Historia de Ilocos

 Pedro Paterno

 Ninay

 A Mi Madre

 La Cristianismo y la Antigua Civilization Tagala

 Sampaguita y Poesias Varias

 Pascual Poblete

 Ang Kauna-unahang nagsalin sa Tagalog ng Noli Me Tangere ni Rizal

 Buhay ni San Isidro Labrador

Mga Lider sa Panahon ng Himagsikan: PANAHON NG HIMAGSIKAN

Andres Bonifacio

 Huling Paalam

 Katapusang Hibik ng Pilipinas

 Pag-ibig sa Tinubuang Lupa

 Katungkulanmg Gagawin ng mga Anak ng Bayan

 Ang Dapat Mabatid ng mga Tagalog

 Emilio Jacinto

 Ang Kartilya ng Katipunan

 A La Patria 

 Ang Anak ng Bayan

 Liwanag at Dilim

 Apolinario Mabini

 Ang Himagsikang Pilipino

 El Desarollo y Caida dela Republika Filipinas

 El Liberal

 El Verdadero Decalogo

 Jose Palma

 Melencholias

 De Mi Jardin

 Himno Nacional Filipina 

 PANAHON NG AMERIKANO:

Mga Tula :

 Ang Pagbabalik ni Jose Corazon de Jesus

 Isang Dipang Langit ni amado V. Hernandez

 Ako ang Daigdig ni Alejandro G. Abadilla

 Mga Maikling Kwento:

 Binibining Pahtupats ni Juan Crisostomo sotto

 Anabella ni Magdalena Jalandoni

 Greta Grabo ni Deogracias Rosario

 Mga Nobela:

 Nena at Neneng ni Valeriano H. Peña

 Sampaguitang Walang Bango ni Iñigo Ed Regalado

 Lihim ng Isang Pulo ni Faustino aguilar

 Banaag at Sikat ni Lope K. Santos

 Mga Dula /Teatro:

 Walang Sugat ni Severino Reyes

 Tanikalang Guinto ni Juan Abad

 Kahapon, Ngayon at Bukas ni Aurelio Tolentino 

PANAHON NG HAPON

 Mga Tula:

 Haiku

 Tanaga

 Karaniwang Anyo

Mga Maikling Kwento:

 Narciso Reyes – Lupang Tinubuan

 Liwayway arceo – Uhaw Ang Tigang na Lupa

 Gloria Villaraza – Luad

 Brigido Batungbakal – Kadakilaan saTugatog ng Tagumpay

 Macario Pineda – Suyuan sa Tubigan

 N.V.M Gonzales – Lunsod, Nayon at Dagat-Dagatan

 Serafin Guinigundo – May Umaga Pang Daratal

 Gemiliano Pineda – Sumisikat na ang Araw

 Cornelio Reyes – Dugo at Utak

 Lucia Castro – Mga Yabag na Papalayo

 Pilar R. Pablo – Tabak at Sampaguita

 Teodoro Agoncillio – Madilim Pa ang Umaga

 Brigido Batungbakal – Ikaw, Siya at Ako

 Teo Buhain – May Uling sa Bukana

 Aurora Cruz – Bansot

 Alfredo Enriquez – Bahay sa Dilim

 Aristeo Florido – Ang Tao, Ang Kahoy at ang Bagyo

 Serafin Guinigundo – Si Ingkong Gaton at ang kanyang kalakian

 Hernando Ocampo – Unang Pamumulaklak 

 Amado Pagsanjan – Mga Bisig

 Macari Pineda – Sinag sa Dakong Silangan

 Justiniano del Rosario – Mga Diyos

 Emilio Aguilar Cruz – Paghihintay

 Amado Pagsanjan – Ibon mang may Layang Lumipad

 Serafin Guinigundo –Nagmamadali ang Maynila

Mga Dula: 

 Stage shows

 Zarzuela

 Moro-moro

BAGONG PANAHON

 Sa panahong ito, nabuksan muli ang palimbagan ng mga pahayagan at magasin na naglalathala ng mga akda sa Wikang Filipino gaya ng:

 Liwayway 

 Ilang-ilang 

 Sinagtala 

 Malaya

 Kayumanggi

 Philippine Free Press

 Morning Sun

 Daily News

 Philippine Herald

 Chronicle

 Bulletin

Nagkaroon ng mga Patimpalak sa Pagsulat:

 Palanca Memorial Awards in Filipino at English Literature

 Gawad ni Balagtas

 Republic Cultural Award

 Talaang Ginto

PANAHON NG AKTIBISMO

 Sa panahong ito naging maalab ang laman ng panitikang Filipino. Nabahiran muli ng paghihimagsik bunsod ng mga katiwalian ng mga namumuno sa pamahalaan. Marami sa mga kabataang Pilipino ang napabilang sa Bagong Hukbo ng Bayan o New People’s Army. Ang kaguluhang ito ay humantong sa pagdeklara ng Batas Militar noong 1972. 

BAGONG LIPUNAN

Ang paksa ng panitikan ay pagpapahalaga sa ating kultura, ang pagiging mabuting mamamayan, pagkakaisa at pagtutulungan

Mga Awiting Sumikat :

 Ako’y Isang Pinoy

 Magkaisa

 Bayan ko

PANAHONG KASALUKUYAN

 Ang Paksa ng Panitikan ay :

 Inaping manggawa sa ibang bansa

 Ang biktima ng panggagahasa

 Alipin ng droga

 Hinaing ng mga magbubukid

 Suliranin sa iskwater

 Pagsasamantala sa kabang yaman ng bansa

 Kidnapping

MGA BAHAGI NG AKDA NA DAPAT SURIIN:

SIMULA

1. Tauhan

2. Tagpuan

3. Suliranin

GITNA

1. Saglit na kasiglahan

2. Tunggalian

3. Kasukdulan

WAKAS

1. Kakalasan

2. Katapusan

BISANG Pampanitikan:

1. Bisa sa Isip

2. Bisa sa Damdamin

3. Bisa sa Kaasalan

If this content helps you, please share this NEWS with your friends and help someone to pass the board too!

#LETReviewers #PRC #LET #LicensedPRofessionalTeacher #LPT #GenED Reviewers for Teachers | LET Reviewers

/via Teachers ng Pinas